AIS Kullanımı

IMO Uluslararası Denizde Can Güvenliği Sözleşmesi (SOLAS) uyarınca, uluslararası seyrüsefer yapan 300 gros ton ve üzeri tüm gemiler ile uluslararası seyrüsefer yapmayan 500 gros ton ve üzeri yük gemileri ve boyutuna bakılmaksızın tüm yolcu gemilerinin bir AIS sistemi ile donatılması gerekmektedir. AIS sistemi güvenli seyir için çok önemlidir. Bu sebeple bu sistemin devre dışı bırakılmasına yalnızca olağanüstü durumlarda izin verilir. Bu bilgi notunda AIS sisteminin devre dışı bırakılması halinde karşılaşılabilecek olası sonuçlar ele alınacaktır.

AIS sistemi nedir ?

AIS teknolojisi, IMO teknik komiteleri tarafından denizde gemiler arasındaki çatışmaları önlemek amacıyla geliştirilmiştir. Bir gemi denizdeyken, onun hareketi hakkındaki bilgiler ve çevredeki diğer gemilerin kimliği; navigatörlerin diğer gemilerle ve tehlikelerle (sığlık veya kayalıklar) çarpışmayı önlemek için karar vermeleri için kritik öneme sahiptir. İşte AIS teknolojisi de her gemiyi, geminin özel konumu ve hareketleriyle birlikte ayrı ayrı tanımlayarak sanal bir resim elde edilmesini sağlar ve gerçek zamanlı olarak tablo oluşturur. AIS sadece çok temel metin bilgilerini görüntülemek için gerekli olsa da, elde edilen veriler bir grafik elektronik harita veya bir radar ekranı ile entegre edilebilir ve tek bir ekranda birleştirilmiş seyir bilgileri sağlar.

AIS nasıl çalışır?

AIS, gemileri izlerken ve takip ederken uygun donanıma sahip depo istasyonlarına, diğer gemilere ve uçaklara otomatik olarak bilgi gönderir ve onlardan bilgi alır. AIS, bu verileri taşıyan VHF radyo dalgalarını ileterek çalışır. Dünyanın eğri yapısı sebebiyle, VHF radyo dalgalarının yatay olarak gidebileceği mesafe, gemiden gemiye yaklaşık 24 deniz mili veya yaklaşık 44 kilometre ile sınırlıdır. Daha uzak ya da yoğun bölgelerde, civardaki sinyalleri güçlendirmek için bir yer istasyonu kullanılabilir. Dikey sinyaller daha alçak yörüngeli uydular tarafından alınabilmekte ve bu uydular da verileri yer istasyonlarına aktararak uydu kapsama alanını neredeyse tüm bölgelerde kullanılabilir hale getirmektedir.

AIS sistemi ile ilgili düzenlemeler

AIS sinyallerinin iletimi IMO Uluslararası Denizde Can Güvenliği Sözleşmesi (SOLAS) tarafından düzenlenmektedir. 2000 yılında, gözden geçirilmiş Bölüm V'in bir parçası olarak IMO, tüm gemilerin, bir gemi hakkında diğer gemilere ve kıyı yetkililerine otomatik olarak bilgi sağlayabilen otomatik tanımlama sistemleri (AIS) taşımasını zorunlu tutmuştur.

Bu düzenleme, uluslararası sefer yapan 300 gros ton ve üzeri tüm gemilerde, uluslararası sefer yapmayan 500 gros ton ve üzeri yük gemilerinde ve büyüklüğüne bakılmaksızın tüm yolcu gemilerinde AIS bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır.

AIS sisteminin devre dışı bırakılması

AIS sistemi gemiler seyir halinde ya da demirdeyken her zaman çalışır durumda olmalıdır. Kaptan, AIS'in sürekli çalışmasının gemilerinin emniyetini veya güvenliğini tehlikeye atabileceğine inanıyorsa veya güvenlik olaylarının yakın olduğu durumlarda, sistemi kapatabilir. Kaptan bu kapattma eylemini ve bunun nedenini yetkili makama bildirmelidir. Bu tür eylemler her zaman geminin jurnaline nedeni ile birlikte kaydedilmelidir.

Burada  geminin konumunu ve gemiyle ilgili diğer ayrıntıları iletmeyi durdurmak için kasıtlı olarak sistemin kapatılması söz konusu olursa, buna 'karartma' denir.

AIS sisteminin devredışı bırakılma nedenleri

 AIS sisteminin kapatılması, bir önceki başlık altında da açıklanmaya çalışıldığı gibi istisnai hallerde mümkün olup; bu hususa ilişkin ayrıntılı düzenleme IMO Kararı A. 1106 (29)’deki AIS'in gemide operasyonel kullanımına ilişkin gözden geçirilmiş kılavuz ilkeler kapsamında yapılmıştır. Bu kılavuz ilkeler, emniyet ve güvenliğin söz konusu olduğu belirli durumlarda kaptana AIS'yi kapatma yetkisi vermektedir.  Bu ilkeler kapsamında AIS sisteminin kapatılması için meşru nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Deniz haydutların faaliyet gösterdiği bölgelerde geminin yerini, konumunu veya kimliğini gizlemek amacıyla sistem kapatılabilir. Bu, gemide bulunanların güvenliğini artırır ve deniz haydutların gemiye çıkma ve gemiyi ele geçirme riskini azaltır.
• Yaptırım uygulayan yetkililer tarafından alıkonulmaktan kaçınmak için;
• Bir gemi, önemli gizli veri kablolarının döşenmesi veya askeri operasyonlar gibi gizli projelerle ilgili operasyonlarda yer alıyorsa kapatılabilir.

Ancak AIS, bir geminin yasadışı faaliyetlerini gizlemek için de kapatılabilir. Bu tür yasadışı faaliyetlere örnekler:

• Yaptırım uygulanan ülkelerle ticaret: Gemiler yaptırım uygulanan ülkelerin limanlarına yaptıkları ziyaretleri gizlemek için AIS sistemlerini devre dışı bırakabilirler.
• Uyuşturucu, silah ve insan kaçakçılığı içeren yasadışı yükler genellikle en belirgin limanlarda yüklenmez ve boşaltılmaz. Bu yasadışı yükleri ve insanları yüklemek ve boşaltmak için yapılan ara duraklamalar genellikle AIS'nin devre dışı bırakılmasıyla gizlenir.
• Petrol ticareti gibi yaptırım uygulanan ülkelerle bağlantılı gemiler veya yüklerle gemiden gemiye transferleri gizlemek amacıyla da sistem kapatılabilir.
• AIS'nin yasa dışı balık avlamak için devre dışı bırakılması da söz konusu olabilir. Bu durum özellikle yasa dışı balıkçılığın başka bir ülkenin karasularında yapıldığı durumlarda söz konusu olabilir.

Sigorta Poliçesi ve Çarter Parti Bakımından Sonuçları

Bir geminin emniyetini veya güvenliğini korumak için gerekli olmadıkça, karartmaya gitmek SOLAS Sözleşmesinin ihlalini teşkil eder ve geminin Bayrak Devleti gerekliliklerini ihlal eder. Ayrıca, AIS sistemi geminin navigasyonu için önemli olduğundan, AIS sisteminin devre dışı bırakılması çatışma, diğer gemilere veya yüzen nesnelere zarar verme, kirlilik ve denizde can kaybı riskini artırır.

AIS sisteminin kapatılması geminin sigorta teminatında sorunlara yol açabilir. Örneğin, AIS sisteminin devre dışı bırakılması sigorta teminatını geçersiz kılabilir. Ayrıca, çoğu sigorta poliçesi, gemi sahiplerinin yasalara uygun hareket etmeleri ve pervasız bir şekilde hareket etmemeleri gerektiğini belirten yükümlülük hükmü/hükümleri içerir. Bu nedenle SOLAS düzenlemelerine uyulmaması sigorta teminatına halel getirebilir. Buna ek olarak, bir gemi sahibinin gemisini, yaptırımları ihlal ederek ticaret yapmak için kullandığı, AIS verilerinin iletimini manipüle ederek veya saklayarak konumunu gizlediği durumlarda, tedbirsiz veya yasadışı ticaret gerekçesiyle sigortacı sigorta himayesini sağlamaktan kaçınabilir.

Denizyoluyla yapılan sözleşmeler açısından ise, yukarıda açıklanmaya çalışılıan olumsuz durumları ortadan kaldırmak amacıyla önleyici bir tedbir olarak ve her türlü hakkı korumak için, çarter partiye AIS'nin devre dışı bırakılmaması hususunu düzenleyen bir klozun eklenmesi tavsiye edilmektedir. Bu hususta tip klozlar arasında BIMCO AIS kapatma maddesi 2021 öncelikle sayılabilir. Söz konusu tip klozlar, genellikle çartererlere, AIS'nin meşru bir şekilde devre dışı bırakılabileceği durumları dikkate almaksızın, yapılan devre dışı bırakmalarda sözleşmeyi feshetme hakkı vermektedir.

Konu hakkında sorularınız olması durumunda bizimle her zaman iletişime geçebilirsiniz.