Genel

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesine İlişkin Bilgilendirme!

Bu yazımızda,

i.) ihracat bedellerinin yurda getirilmesi konusunda yapılan düzenlemelerin kapsamı,

ii.) ihracat bedellerinin yurda getirilmesi için süre,

iii.) ihracat bedeli kabul belgesi,

iv.) ihracat işlemlerinden sorumluluk,

v.) ihracat hesabının kapatılması,

vi.) ihracat bedellerinin süresi içinde yurda getirilmemesi hali ve uygulanacak yaptırımlar,

vii.) idari para cezasına karşı başvurulabilecek kanuni yollar

hakkında bilgi verilecektir.

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ile İlgili Düzenlemeler

2018 yılı ortalarında yaşanan kurlardaki hareketlenme nedeniyle dalgalanan döviz kurlarına karşı ticaret ve üretim faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak, borç-alacak ilişkisini dengelemek amaçlı bazı tedbirler alınmıştır. Bu tedbirlerden biri de ihracat bedellerinin belirli sürelerde yurda getirilmesi ve bankalarca ihracat bedeli kabul belgesine (“İBKB”) bağlanması uygulamasına geçilmesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. İhracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenlemenin temeli 11.8.1989 tarih ve 20249 sayılı Resmi Gazetede yayımlan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın (“Karar”) “Dış Ticaret Bölümü”nün “İhracat” başlıklı 8. maddesidir. Anılan maddede, ihracat bedellerinin tasarrufunun serbest olduğu, Bakanlık’ın ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkili olduğu düzenlenmektedir. Maddede Bakanlık ile kastedilen ise Hazine ve Maliye Bakanlığıdır.

Söz konusu madde uyarınca, 1989 yılından 2008 yılına kadar ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunlu tutulmuş iken 08.02.2008 tarihinde anılan Karar’da yapılan değişiklik ile ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır. Maddede düzenlenen serbestlik 04.09.2018 tarihine kadar devam etmiştir. 04.09.2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ (“2018-32/48 sayılı Tebliğ”) konuya ilişkin ilk tebliğ düzenlemesi olup 2018-32/48 sayılı Tebliğ ile Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ait bedellerin, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi, getirilen döviz bedellerinin de en az %80’inin bir bankaya satılarak döviz alım belgesine (“DAB”) bağlanması zorunluluğu getirilmiştir. 2018-32/48 sayılı Tebliğ’de değişiklik yapan sırasıyla 03.03.2019 Resmî Gazete tarihli ve 2019-32/53 31.08.2019 Resmî Gazete tarihli 2019-32-/55 sayılı Tebliğler yayımlanmıştır. Değişikliklerle birlikte ihracat bedellerinin yurda getirilerek bankalarda bozdurulmasına ilişkin zorunluluğun geçerlilik süresi 04.03.2020’ye kadar uzatılmıştır.

Bu doğrultuda, 31.12.2019 tarihli Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2018- 32/48 sayılı Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2019-32/56 sayılı Tebliğ’de;

➢ Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edileceği veya getirileceğine,

➢ Bedellerin yurda getirilme süresinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemeyeceğine, getirilen bedelin DAB’a bağlanma zorunluluğunun kaldırılmasına, ihracat bedellerinin gümrük beyannamesinde beyan edilen döviz cinsinden farklı bir döviz cinsi ile yurda getirilmesi imkanı tanınmasına,

➢ Fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin vade bitiminden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesine imkân tanınmasına,

➢ Mücbir sebep hallerinde verilecek süreler belirlenmesine, bu sürelerin aşılması halinde yapılacak işlemler belirlenmiş ve mücbir sebep dışında kalan ve haklı durum olarak nitelenecek haller açıklığa kavuşturulmasına,

➢ Terkin limit ve uygulama süreleri yeniden belirlenmesine dair düzenlemeler getirilmiş ve bunlar dışında da önemli değişiklikler yapılmıştır. 2019-32/56 sayılı Tebliğ’in uygulama usul ve esasları ise Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın internet sitesinde yayımlanan 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesi’nde belirlenmiştir.

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi İçin Süre

2018-32/48 sayılı Tebliğ’e göre genel kural; Türkiye’de yerleşik kişiler ve firmalar tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin tahsil edildikten sonra ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesidir. Bu noktada, bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. Fiili ihraç tarihi ile kastedilen ise eşyaya ilişkin ihracat beyannamesinin kapanma tarihidir.

İhracat Genelgesi’nin “İhracat bedelinin tahsili ve kabulü” başlıklı 8. madde, fıkra 1 uyarınca;

“Özelliği olan ihracat için 7’nci maddedeki ihraç tarihleri ve süreler saklı kalmak kaydıyla, ihraç edilen malın GB’nin 22’nci hanesinde kayıtlı bedelinin yurda getirilerek, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde İBKB düzenlenmesi zorunludur.”

düzenlemesi getirilmiştir.

Dolayısıyla, belirtilen 180 günlük süre azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır.

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 151.maddesin’de fiili ihracat; ihraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini gümrük kontrolünden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılır. Bu durumda, ihraç eşyası üzerindeki gümrük kontrolü sona erer şeklinde tanımlanmıştır. Gümrük Yönetmeliği’nin 416.maddesinde ise fiili ihracatın ; Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesini terk ettiği tarih;

a) Kara ve demir yoluyla çıkışlarda, gümrük idaresince çıkış işlemleri tamamlanıp kara sınırından yabancı

bir ülkeye fiilen çıktığı veya serbest bölgeye fiilen girdiği,

b) Deniz ve hava yoluyla çıkışlarda, eşyanın yüklendiği deniz veya hava taşıtının hareket ettiği,

c) Dış seferde bulunan ya da dış sefere çıkacak olan deniz ve hava taşıtlarına Gümrük Yönetmeliği’nin 418

ve 476 ilâ 482’inci maddeler çerçevesinde yapılacak teslimlerde eşyanın teslim edildiği, tarih olarak kabul edileceği düzenlenmiştir.

Belirtmek gerekir ki; yurda getirilen ihracat bedellerinin hemen satışı zorunlu değildir. 180 günlük süre içerisinde kalınması şartıyla, getirilen ihracat bedeli dövizlerin yurda getiriliş tarihinden sonraki bir tarihte bankaya satılması mümkündür.

İstisnalar;

➢ TCMB İhracat Genelgesinde, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 02.02.2024 tarihli ve 2845126 sayılı yazısıyla, ihracat bedelinin yurda getirilmesinde istisna tanınan 33 ülkeye (Yemen, Venezuela, Afganistan, Belarus, Moldova, Filistin, Senegal, Angola, Liberya, Gabon, Suriye, Benin, Nijerya, Cibuti, Suudi Arabistan, Etiyopya, Fildişi Sahili, Gana, Gine, İran, Kamerun, Kenya, Kırgızistan, Kuzey Kore, Küba, Lübnan, Somali, Sudan, Tacikistan, Tanzanya) yapılan ihracatta döviz getirme zorunluluğu yoktur.

➢ 9 ülkeye (Ukrayna, Kazakistan, Mısır, Fas, Azerbaycan, Tunus, Cezayir, Özbekistan ve Türkmenistan) yapılan ihracatta, ihracat bedelinin %50’sinin yurda getirilmesi zorunlu, diğer kısmının tasarrufu serbesttir.

➢ İhracat bedellerinin bankacılık sistemiyle doğrudan ülkemize transferinin mümkün olmadığı bazı ülkelere yapılan ihracatta, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi uygulamasında sağlanan kolaylaştırılmış yöntemler bulunmaktadır. Listelenen ülkelere yapılan ihracatlarda bedellerin getirilmesi zorunluluğu devam etmekte olup diğer ülkelere yapılan ihracatlara göre daha kolaylaştırılmış yöntemlerle getirilmesi söz konusudur.

➢ İhracatçının, ithalatçı ile yaptığı 180 günü geçen sözleşmelerinde 90 gün süre tanınması. İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez. Öngörülen vadenin tespiti için ihracatçının yazılı beyanıyla birlikte vade içeren sözleşmenin ya da vadeyi tevsik niteliğini haiz proforma fatura veya poliçenin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

➢ Müteahhit firmalarla yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur. Ancak mevzuat hangi tarihten itibaren 365’lük süreninin başlayacağını belirtmemiştir.

➢ Konsinye yoluyla yapılacak ihracat 180 günlük süre düzenlenmiş olup bu süre fiili ihracat tarihinden değil kesin satışa müteakip başlayacağı belirtilmiştir.

➢ Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

Ek olarak, Tebliğ serbest bölgelere yapılan ihracatları istisna tutmadığından, serbest bölgelere yapılan ihracatların da ihracat bedellerinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde getirilmesi gerekmektedir.

İhracat Genelgesi’nin 6. maddesi uyarınca; Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanına yönelik mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ihracat bedellerinin bankacılık sistemiyle doğrudan ülkemize transferinin mümkün olmadığı Afganistan, Irak ve Libya’ya yapılan ihracat işlemlerinde ihracat bedelinin bankalarca tahsilinin; ithalatçının Türkiye’deki bankalarda bulunan hesaplarından transferi yoluyla veya ihracat bedelinin ihracat işlemiyle ilişkisi kurulmak şartıyla üçüncü bir ülkeden bankalar aracılığıyla transferi yoluyla veya ihracatçının yazılı beyanının yanı sıra işlemin niteliğine göre satış sözleşmesi ya da kesin satış faturası (veya proforma fatura) ile gümrük beyannamesi ibraz edilmek kaydıyla Nakit Beyan Formu (“NBF”) aranmaksızın efektif olarak yapılması mümkündür. Bu ülkelere yapılan ihracatta ihracat bedellerinin üçüncü kişiler tarafından efektif olarak bankaya getirilmesi halinde söz konusu bedellerin bankalarca ihracat bedeli olarak kabulü için ihracatçı veya ithalatçı tarafından bedeli getiren üçüncü kişiye bedelin bankaya getirilmesinden önce vekâletname verilmiş olması gerekmektedir.

İhracat Bedelinin Tespiti

İhracat bedelinin tespitinde gümrük beyannamesinin (“GB”) 22’nci hanesindeki değer esas alınır. Ancak bu hanede belirtilen tutarın mal bedelinin dışında navlun ve/veya sigortayı da kapsaması ve ihracat bedeli olarak 22’nci hanede kayıtlı tutarın faturada kayıtlı tutara eşit olması halinde faturada kayıtlı bedel esas alınır. GB’nin 22’nci hanesinde kayıtlı tutarın faturada kayıtlı tutardan farklı olması ve GB'nin 22’nci hanesinde kayıtlı olan döviz tutarının ABD doları dışında bir döviz cinsinden olması halinde GB’nin 46’ncı hanesinde ABD doları olarak gösterilen değer dikkate alınır. GB’de beyan edilen değerlerle kontrol sırasında gümrük müdürlüklerince belirlenen değerlerin farklı olması halinde ihraç bedelinin tespitinde, GB’nin “E” veya “D” hanesinde yer alan kayıtlar dikkate alınır. Konsinye ihracatta ihracat bedeli olarak kesin satış faturasında kayıtlı bedel esas alınır. Kapatma işlemleri için yapılacak hesaplamalarda; GB tescil tarihindeki Merkez Bankası çapraz kurları kullanılır.

İhracat Bedellerinin Tahsili/Yurda Getirme Şekilleri

İhracat bedellerinin beyan edilen Türk lirası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esastır. Türk lirası ile ihracat yapan ihracatçılar bu bedel karşılığında Türk lirası ve döviz getirebilmektedir.

Peşin bedel ve alıcı firma prefinansmanı dışında ihracat bedelinin Türk lirası olarak kabulü için satış sözleşmesi, akreditif mektubu veya banka garanti mektubunda bedelin Türk lirası olarak tahsil edileceğinin beyan edilmiş olması veya alıcıya gönderilecek faturanın Türk lirası olarak düzenlenmiş ya da GB’nin 22.hanesinde Türk lirası olarak beyan edilmiş olması gerekmektedir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne yapılan ihracatta, ihracat bedeli birinci fıkrada belirtilen belgelerde döviz olarak gösterilmiş olsa dahi Türk lirası olarak kabul edilebilmektedir.

İhracat Genelgesi’nin 9. Maddesi uyarınca, Türk lirası olarak tahsil edileceği beyan edilen ihracat bedelinin kısmen veya tamamen döviz olarak kabulü halinde GB'nin 22.hanesinde kayıtlı Türk lirası tutar; GB'nin düzenlendiği tarih ile bedelin bankaya getirildiği tarihteki Merkez Bankası döviz alış kurlarından lehe olanı esas alınarak kabul edilecek döviz cinsine çevrilir.

Ancak, döviz üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında farklı bir döviz cinsinin veya Türk parası üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında döviz getirilmesi genel kuraldır. Dövizle ihracat yapıldığı takdirde dövizle yapılan ihracat bedelini ihracatçı Türk lirası ile getiremeyecektir. İhracat Genelgesi’nin 4. maddesinin 6. fıkrasında; İran, Suriye ve Lübnan’a yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak 2018- 32/48 sayılı Tebliğ’in 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının uygulanmayacaktır. Buna göre, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in ihracat bedellerinin yurda getirme zorunluluğunu düzenleyen maddesi; İran, Suriye ve Lübnan’a yapılan ihracatlara uygulanmayacağından, bu ülkelere yapılan ihracatlar nedeniyle tebliğde belirtilen şartlara göre döviz getirme zorunluluğu da bulunmamaktadır.

Türk Mevzuatında Kabul Edilen İhracatta Ödeme Şekilleri

İhracat Genelgesi’nin “İhracat bedelinin tahsili ve kabulü” başlıklı 8. madde, fıkra 2 uyarınca; Satış sözleşmesinde belirlenen kurallar ve uluslararası ticari uygulamalar çerçevesinde ihracatçıların yazılı beyanına istinaden

➢ Akreditifli Ödeme,

➢ Vesaik Mukabili Ödeme,

➢ Mal Mukabili Ödeme,

➢ Kabul Kredili Akreditifli Ödeme,

➢ Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme,

➢ Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme,

➢ Peşin Ödeme,

şekillerinden birine göre ihracat bedellerinin tahsili gerçekleştirilecektir. İhracat bedelleri 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun 13’üncü maddesinde belirtilen ödeme hizmeti sağlayıcıları aracılığıyla da yurda getirilebilmektedir.

İhracat Bedeli Kabul Belgesi

Bankalarca ihracat bedelleri yurda getirildiğinde, yurda getirildiğine dair İBKB düzenlenmekte olup bankalarca İBKB düzenlenirken;

➢ Seri numarası satırına bankalarca verilecek sıra numarasının yazılması mümkündür.

➢ İhracat bedelinin 13’üncü maddede sayılan yöntemlerle tahsil edilmesi halinde “Yurda Getiriliş Şekli” satırına bu husus belirtilmelidir.

➢ Yurda getirilen bedelin başlığı altında yer alan “Tutarı-Para Birimi” satırına bedelin ABD doları karşılığı ilave olarak belirtilmelidir.

➢ “Hesaba Geçiş Tarihi” satırına bedelin firma hesabına geçiş tarihi kaydedilecek olup ayrıca valör tarihinin ilave olarak belirtilmesi mümkündür.

➢ İBKB/DAB’ın düzenlendiği tarih ve ihracatçı tarafından sunulan bilgi ve belgeler dikkate alınarak İBKB/DAB’ın açıklama kısmına “Bedel getirme ve/veya ihbar süresi içerisinde düzenlenmiştir.”,

“İhtarname süresi içerisinde düzenlenmiştir.”, “Ek süre içerisinde düzenlenmiştir.” veya

“Tebliğ’de öngörülen bedel getirme, ihbar, ihtarname ve ek süreler bittikten sonra düzenlenmiştir.” açıklamalarından uygun olanı belirtilmelidir.

İhracat bedellerinin takip edileceği sistem Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar bankalarca kabul işlemlerinde her bir işlem itibarıyla İBKB veya DAB’dan yalnızca bir tanesi düzenlenebilir.

İhracat hesabının kapatılabilmesi için gümrük beyannamesi örneği, GB bilgileri, ilgili İBKB’ler, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin ilgili DAB ve döviz satım belgesi (“DSB”), satış faturası belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

Peşin Döviz Karşılığı Yapılan İhracat

Peşin bedel karşılığı ihracatın 24 ay içerisinde yapılması zorunludur. Ancak 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9’uncu maddesinde yer alan mücbir sebep ve haklı durum hallerinin varlığı nedeniyle 24 ay içerisinde ihracat yapılamayacağının anlaşılması halinde belirtilen süre dolmadan ihracatçı tarafından peşin bedelin transfer edildiği/getirildiği bankaya mücbir sebep/haklı durum hallerinin 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9.maddesinde belirtilen şekilde tevsik edilmesi kaydıyla banka tarafından ihracatçıya en fazla 1 yıla kadar ek süre verilebilir. Banka tarafından verilen toplam 1 yıllık ek sürenin sonunda mücbir sebep/haklı durum devamının belgelenmesi halinde ihracatçı hakkında 2018-32/48 sayılı Tebliğ kapsamında yapılacak işlemlere Bakanlık tarafından karar verilir.

Ancak Peşin döviz karşılığında 24 ay içerisinde ya da ek süre sonunda ihracat yapılmaması veya bu süreniçerisinde peşin döviz tutarının tamamının tek seferde iade edilmemesi durumunda bu tutar kambiyo mevzuatı açısından prefinansman kredisi hükümlerine tabi tutulmaktadır.

Gemi yapımına ilişkin sözleşmeler kapsamında gerçekleştirilen gemi ihracatı için sözleşmede 24 aydan uzun bir vade öngörülmesi durumunda, peşin bedel karşılığı ihracatın sözleşmede belirtilen vade süresi içerisinde yapılması zorunludur.

Bankalarca peşin bedel tutarının firma hesabına geldiği tarihten itibaren azami 24 ay içerisinde İBKB’nin düzenlenmesi mümkündür. Ancak, birinci fıkra kapsamında ek süre verilmesi halinde ek süre müddetince de İBKB düzenlenebilir.

Peşin bedeller, gönderenin muvafakati ile devreden ihracatçı firmanın yazılı beyanının alınması ve devralan tarafından tekrar devredilmemek kaydıyla başka bir ihracatçı firmaya devredilebilir. Peşin bedel karşılığı ihracat tutarı olarak GB’nin 22.hanesinde kayıtlı toplam fatura bedeli esas alınır. İhracatçılarca kesin satıştan önce "konsinye avansı" olarak kabulünün yapılması istenen bedellerin kabulü peşin bedel olarak yapılır.

İhracat Genelgesi’nin 6. maddesi uyarınca, ihracat işlemlerinde ihracata ait peşin ödemenin çek ile yapılabilmesi Merkez Bankası İhracat Genelgesinin 13.maddesinde yer alan hükümlere uyulması şartıyla mümkündür. Çekle yapılan peşin ödemelerde, ilgisine göre bu madde hükümleri kıyasen uygulanır Peşin döviz tutarlarının bankaya satılma zorunluluğu bakımından ise peşin ödeme olarak ihracatçının hesabına transfer edilen ihracat bedellerinin en az %80’i fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içerisinde bir bankaya satılması ve ihracat bedellerini alan bankaca döviz alım belgesi (“DAB”) düzenlenmesi zorunludur.

İhracat İşlemlerinden Sorumluluk

İhracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler) dahil kapatılmasından ihracatçılar sorumludur. Aracı bankalar ise hesapların kapatılmasını izlemekle yükümlüdür. Bankanın bu süreçteki yükümlülüğü süreci gözlem ve bildirimden ibarettir.

İhracat Bedellerinin Banka’ya Satışı

2018-32/48 sayılı Sayılı Tebliğ ile 4 Eylül 2018 yılından itibaren 6 ay boyunca yapılan ihracat sonucunda elde edilen gelirleri 180 günlük süre içerisinde Türkiye’ye getirme ve en az %80’ini Türkiye içerisinde bir bankaya bozdurma zorunluluğu getirilmiştir. 6 aylık Tebliğ süresi birkaç kez uzatılmış ve sonrasında 180 günlük gelirlerin Türkiye’ye getirilme süresi aynı kalmasına rağmen dövizleri bozdurma zorunluluğu kaldırılmıştır.

2018-32/48 sayılı 48 Sayılı Tebliğe göre para bozdurma zorunluluğu ortadan kalktığı için elde edilen gelirlerin yurt içinde olduğunun tasdiki için bankalar tarafından düzenlenen İBKB düzenlenmeye başlanmıştır.

Daha sonra, 03 Ocak 2022 tarihinde ise T.C. Merkez Bankası bir duyuru yaparak 180 günlük ihracat bedelinin yurt içerisine getirilmesine ek olarak İBKB veya DAB düzenleyen bankalara, belgelerdeki işlem kuru üzerinden T.C. Merkez Bankasına satılmak üzere ihracat bedelinin %25’inin satılması hükmü yer almıştır.

İhracat Genelgesi’nin Ek 1. maddesi uyarınca, İBKB'ye veya DAB'a bağlanan ihracat bedellerinin %40'ı, İBKB'yi veya DAB'ı düzenleyen bankaya satılmak zorunda iken Bakanlığı’nın 07.06.2024 tarihli talimatı ile, 10.06.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, Genelgenin Ek 1. maddesi yürürlükten kaldırılmış ve yerine eklenen Ek 2. madde ile ihracat bedellerinin bankaya satış zorunluluğu oranı %40'tan %30'a düşürülmüştür.

Açıklanan nedenle, 10.06.2024 tarihinden itibaren, İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin en az %30’unun İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılması gerekmektedir. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılacak ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılacaktır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenecektir.

İhracat Hesabının Kapatılması

İhracat Genelgesinde, ihracat bedelinin 180 gün içerisinde yurda getirilmesi ile, aynı süre içerisinde ihracat bedelinin İBKB’ye bağlanma zorunluluğu da getirilmiştir. Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır. Bu zorunluluk ihracatçılar için ek bir yükümlülük olup uygulamada ihracat bedellerinin yurda getirildiği görülse de getirilen bedeller İBKB’ye bağlanmamakta ve bu nedenle banka tarafından ihracat hesabı kapatılmadığından bahisle ihracatçılar hakkında ihracat bedelinin yurda getirilmediği iddiasıyla soruşturma başlatılabilmektedir. İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemeyecektir. Burada belirtilen süreler ile aşağıda yer verilen özelliği olan ihracat için ihraç tarihleri ve süreleri saklı kalmak kaydıyla,

➢ Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

➢ İlgili mevzuat hükümlerine göre yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

➢ Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

İhracat bedeli dövizlerin (avans dahil) fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi ve İBKB düzenlenmesi halinde ihracat hesabı aracı banka nezdinde kapatılır. Peşin ödeme ve başka bir ödeme şeklinin peşin ödeme ile beyan edildiği durumlarda, peşin bedel dâhil ihracat bedelinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi halinde ihracat hesabı kapatılır. Belirtmek gerekir ki, aracı banka;

➢ Peşin ödemede peşin bedel kabulünü yapan aracı bankadır,

➢ Diğer ödeme şekillerinde GB’nin 28’inci maddesinde beyan edilen aracı bankadır veya

➢ İhracatçı tarafından ihracat hesabının kapatılması işlemlerini gerçekleştirmek üzere GB’nin bir örneğini ibraz edilerek anlaşma sağlanan aracı bankadır şeklinde mevzuatta düzenlenmiştir.

İhracat bedelleri ödeme hizmeti sağlayıcıları aracılığıyla da yurda getirilebilir. Söz konusu bedellerin ihracat bedeli olarak kabulü bankalar tarafından yapılır. İlgililerce ödeme ve elektronik para kuruluşlarına havale olarak gelen ihracat bedelinin, ilgili kuruluştan efektif olarak alınması ya da bir bankaya havale edilmesi halinde bu efektifin/havalenin bir banka tarafından ihracat bedeli olarak kabulünün 30 gün içerisinde yapılması gerekmektedir. Ayrıca, söz konusu bedellerin kabulü bu efektifin/havalenin yurt dışından geldiğine ilişkin aracı ödeme yazısının ibrazı veya kabul işlemini yapacak bankaca efektif/havale konusu dövizlerin yurt dışından havale olarak geldiğinin ödeme/elektronik para kuruluşundan yazılı teyidinin alınması kaydıyla yapılır.

İhracatçının hesabına yurt dışından transfer edilen ihracat bedelinin İBKB düzenlenmeden başka bir hesaba transfer edilmesi veya efektif olarak alınması halinde; hesaba ilk transfer edilen bedelin yurt dışı kaynaklı olduğunun transferin geldiği bankanın; tutar, transfer tarafları ve ilgili açıklamalar ile SWIFT mesajını içeren yazılı beyanının ibrazı ve bedelin ihracat işlemi ile ilgili olduğunun satış sözleşmesi, kesin veya proforma fatura, GB örneği/GB bilgileri, banka hesap özeti gibi belgelerle tevsik edilmesi, 2018- 32/48 sayılı Tebliğ’de yer alan süre ile ilgili hükümlere aykırılık oluşmadığının tespit edilmesi, işlem ve kişilerle ilgili uluslararası yaptırımların dikkate alınması ve başka bir bankaya bedelin yurt dışından geldiğine ilişkin bu kapsamda yazı verilmediğinin tevsiki kaydıyla söz konusu bedelin ihracat bedeli olarak kabulü mümkündür. Diğer taraftan, ihracatçı tarafından, DAB düzenlenmesinin talep edilmesi halinde yukarıda belirtilen şartlar yanında ihracatçının hesabına yurt içindeki başka bir hesaptan söz konusu tutar kadar dövizin veya Türk lirasının tekrar transfer edilmesi kaydıyla DAB düzenlenmesi mümkündür. İhracat bedelinin İBKB düzenlendikten sonra başka bir bankaya transfer edilmesi durumunda, İBKB düzenleyen banka tarafından kabulü yapılan tutarla ilgili olarak bedelin transfer edildiği bankaya yazılı bildirimde bulunulur ve söz konusu tutarla ilgili olarak tekrar İBKB düzenlenemez. İhracat bedelinin birden fazla kez transferinin söz konusu olması durumunda her transferde transferi yapan banka tarafından transfer yapılan bankaya bedele ilişkin daha önce İBKB düzenlenip düzenlenmediğini belirten yazılı bildirimde bulunulur.

İhracat Bedellerinin Süresi İçinde Yurda Getirilmemesi Hali ve Uygulanacak Yaptırımlar

Belirtildiği üzere İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilerek, bankalara satılmasından ve ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumlu olup 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 8. maddesinde ihracat hesabının kapatılması usulü ve ek süreler düzenlenmiştir.

Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır. Fiili ihracat tarihinden itibaren 180 gün içerisinde bu bedel getirilmezse bankalar ihracatçıya ayrıca 5 iş günü daha tanımaktadır. Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak takibat için ilgili vergi dairesi müdürlüğüne intikal ettirilmektedir. İhracat bedeli kabulünün ihbardan sonra yapıldığı işlemlerde ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin talepler doğrudan ilgili vergi dairesi başkanlığına veya vergi dairesi müdürlüğüne yapılır.

İlgili vergi dairesi müdürlüğünce, ihbarı müteakip iş yüküne göre derhal veya 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Anılan ihtarnamede ihracatçıya yurda getirilmediği anlaşılan ihracat bedelinin yurda getirilmesi veya mücbir sebep yahut haklı durum varsa ibraz edilmesi için 90 günlük süre vermektedir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

Mücbir sebep olması halinde ilgililerin daha uzun sürelerde getirme hakkı bulunmakta olup mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler halinde 24 aya kadar mücbir sebep nedeniyle ihracatçılara ek süre verilmektedir. Bu süre içerisinde getirilmesi halinde ihracatçılar herhangi bir yaptırıma maruz kalmamaktadır.

Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

Buna göre ihracat bedelleri yurda süresi içerisinde gelen ihracatlara ilişkin hesaplar, aracı bankalarca kapatılmaktadır. Bu süreler zarfında ihracat bedellerinin getirilmemesi halinde ise cumhuriyet savcılığına ihbar edilmektedir.

Mücbir Sebep Halleri

• İthalatçı ve ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesine karar verilmesi, şahıs firmalarından firma sahibinin ölümü, grev, lokavt ve avarya hali, ithalatçı ve ihracatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkansız hale gelmesi, tabii afet, harp ve abluka hali, malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi, ihtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulmasıdır.

• Mücbir sebep hallerinde mevzuatın ön gördüğü süreler kadar bedellerin geç getirilmesi mümkün olup bu geç getirilme halinde de zamanında getirilmiş gibi işleme tabii tutulmakta ve ihracatçılar herhangi bir müeyyideye tabii olmamaktadır.

• Mücbir sebep halleri ile ilgili olarak yurtdışından temin edilecek belgelerin dış temsilciliklerimizce veya Lahey Devletler Özel Hukuku Konferansı çerçevesinde hazırlanan “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdik Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi” hükümlerine göre onaylanmış olması gerekir.

Haklı Durumlar

• Mücbir sebep halleri dışında kalan, ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla teşvik edilebilen durumlardır. Doğrudan haklı durum sayılmamakta vergi dairesi tarafından değerlendirilmektedir. Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili vergi dairesi başkanlığınca veya vergi dairesi müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Bakanlık tarafından incelenip sonuçlandırılır.

İhracat bedellerini süresi içinde yurda getirmeyenler hakkında idari para cezası uygulanmaktadır. Ancak, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’de özel bir müeyyide hükmü yer almamaktadır. Diğer taraftan, 1567 sayılı Türk

Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun’un (“TPKKHK”) 3’üncü maddesine göre; tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin % 5’i kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, anılan Kanun’un birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar söz konusu bedelleri yurda getirenlere, anılan Kanun’un birinci fıkra hükmüne göre 3.000 TL’den 25.000 TL’ye kadar idarî para cezası idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın %2,5’undan fazla olamaz.

Diğer taraftan, ithalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir. Yine, söz konusu ihracat bedellerinin yurda getirilmemesi, bedelin getirilmesi sonrasında yapılan işlemlerde usule ilişkin hataların yapılması veya anılan Genelge’nin herhangi bir hükmüne aykırılık olması durumunda da yukarıda belirtilen ceza hükümleri uygulanmaktadır.

Yine 3. maddenin 6. fıkrasında, anılan kabahatlerin bir tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişiye de aynı miktarda idarî para cezası kesileceği düzenlenmiştir.

İdari Para Cezasının Hesaplanması

1657 sayılı TPKKHK’nın 3. maddesinde cezanın miktarı da düzenleme altına alınmıştır. Bu maddede, maktu cezaların alt ve üst sınırları kanunda gösterilmiş olup, fiilin ağırlığına göre bu sınırlar arasında savcının takdir edeceği tutarda düzenlenir. Kanuni tutarlar her sene yeniden değerleme oranına göre güncellenmektedir. Kanun’daki idari para cezalarını vermeye yetkili makam Cumhuriyet savcılığıdır. Vergi daireleri 90 günlük ihtar süresi içinde bedeller yurda gelmez ya da ek süre alınmazsa, doğrudan savcılığa ihbarda bulunulmaktadır. Uygulamada savcılar genelde ayrı bir soruşturma yapmamakta, ihracatçının bilgisine başvurmamakta, vergi dairesinden gelen ihbara binaen idari para cezası düzenlemektedirler.

Nispi cezaların da oranları 1657 sayılı TPKKHK’nın 3. maddesinin 7. fıkrasında gösterilmiş olup yurda getirilmeyen ihracat bedelleri üzerinden hesaplanmaktadır. Yurda getirilmeyen ihracat bedeli yabancı para cinsinden ise idari para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Merkez Bankasının bu paraya ilişkin döviz satış kuru esas alınacaktır. Tekerrür halinde cezalar iki kat olarak uygulanır. Ek olarak, madde 3 fıkra 8 uyarınca idari para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, gecikme faizi uygulanır.

İdari Para Cezasına Karşı Başvurulabilecek Kanuni Yollar

İdari para cezasına karşı başvuru yolu, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda (“Kanun”) düzenlenmiştir.

Kanun’un 27. maddesi uyarınca, idarî para cezası ilişkin idarî yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç on beş gün içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî yaptırım kararı kesinleşir.

Kanun’un 17. maddesinin 6. fıkrası uyarınca, idari para cezaları, tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. İdari para cezasının ödeme süresi içinde ödenmesi halinde, cezadan %25 oranında indirim yapılır. Ödeme yapılması, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez.

Mahkemenin verdiği son karara karşı itiraz edilebilir. Bu itiraz, kararın tebliği tarihten itibaren en geç iki hafta içinde yapılır. İtirazla ilgili karar, dosya üzerinden inceleme yapılarak verilir. Mahkeme, her bir itirazla ilgili olarak “itirazın kabulüne” veya “itirazın reddine” karar verir. Mahkemenin verdiği karar taraflara tebliğ edilir. Vekil olarak avukatla temsil edilme halinde ayrıca taraflara tebligat yapılmaz.

SONUÇ

İhracatçıların idari yaptırım cezası ile karşı karşıya kalmamaları için Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde belirlenen usul ve esaslara göre yurda getirmesi ve söz konusu ihracat bedellerinin 180 gün içinde bankalar tarafından ihracat bedeli kabul belgesine bağlatması ve ihracat hesaplarının 180 gün içinde kapatılması gerekmektedir.

Konuya ilişkin olarak ayrıntılı bilgi talep etmeniz durumunda tarafımızla aşağıdaki irtibat numaraları aracılığıyla her zaman iletişime geçebilirsiniz.